八条妙峰山香道隐藏在妙峰山附近的群山之中,至今仍有许多条古道保留。
乘公交M5路(地铁苹果园站9:30、14:00、18:00)涧沟村下车,退回约200米到达“妙峰正路”牌坊,其旁有涧沟村观音庙。其资料和介绍可见:
《门头沟文物志》——《第二次文物普查统计表》(1984年):“妙峰山乡9.古建 菩萨庙 清涧沟村”《门头沟文物志》——《门头沟第三次文物普查登记表》(1997年):“3-1-133 涧沟村菩萨庙 清妙峰山镇涧沟村”《北京门头沟村落文化志》:“菩萨庙在村口牌楼旁,三间,建在一块大石头上,供奉观世音菩萨。”《门头沟政区通览》:“菩萨庙在村口牌楼旁,三间,建在一块大石头上,供奉观世音菩萨。”《京西进香古道》:“……。菩萨庙在村口牌楼左侧的一块大石头上,已经重修。这座庙很小,三间,供奉观世音菩萨。”《北京不可移动文物名录》:“110109943180000141 涧沟村观音庙 清妙峰山镇”旧称菩萨庙,今普查定名为观音庙。
现为门头沟区文物普查登记项目。
由涧沟村南口观音庙东侧上妙峰山正路(妙峰山香道南道),岔路口沿土路直行,部分路段铺石尚存,经巨石若悬崖者,上镌“迎客”二大字,旁边一古松,傲然挺拔直入云天,此即“迎客松”也。再前行,至抢风岭茶棚,古道旁凸出岩石西临深涧,北望妙峰山金顶,红墙黛瓦、蔚为壮观!古茶棚遗址古松掩映、残墙矗立,苍劲悲凉。继续东南行,古道崎岖,涧深且险,部分路段为开凿路段。过舍儿岭、四平岭至孟尝岭。
孟尝岭上,昔日云聚寺遗址仍存。古茶棚除西侧基址和部分残墙尚可见大概形状外,其他已被密集灌木掩盖。该茶棚呈长方形,古道在其东。
茶棚南侧的云聚寺也是一片废墟,断垣残壁中一株匍匐奇松几乎覆盖遗址三分之一面积,旁边干枯古松虽死犹生、巍然屹立、不离不弃。两尊碑座雕工精美、历久弥新。遗址东南角古道旁一株高大挺拔的古槐也已死亡多年仍屹立不倒。
云聚寺始建年代不详,《妙峰山志》、《妙峰山琐记》、《北京妙峰山记略》等皆云该寺即为同心乐义粥茶棚,此说谬矣!
孟尝岭东即为仰山栖隐寺,创建于辽代,当时称灵水院,西山八大水院之一,盛于金。栖隐寺的特点就是大,据刘定之《重建仰山栖隐寺碑记》记载寺院面积逾一万平方米,而环寺之地若千里。金世宗大定二年(1162)赐名仰山栖隐寺,时有僧人万余名。金明昌五年(1194)八月,金章宗亲临仰山栖隐寺,赐钱几十万两白银兴建殿宇及佛像。金、元之际,耶律楚材之师万松老人在这里弘扬佛法,名声远扬。明朝永乐、正统年间两度重修。
栖隐寺建在仰山之巅,山清泉秀,与京西名山百花山遥遥相对,登山四眺,只见群峰间元气四伏,好似云海,茫茫无际,寺内泉水干冽清澈,为京西名泉之一,故名灵泉。
金代寺内有“五峰八亭”之盛,其中,五峰争奇,金之诸主屡赏临幸。五峰中,北曰级级峰,言高峻也,有佛舍利塔,在其绝顶。西曰锦绣峰,言绝丽也,锦绣峰之外,有水自西折而南,又折而东,水外自南为笔架峰。自寺望之,屹然之尖,与寺门相平,层层叠碧。寺东曰独秀峰,西曰莲花峰,是谓五峰。
据说当年金章宗临幸栖隐寺时,“群臣从之,于寺东口有楼亭,又至于寺东有回香亭,又至于寺门双亭对峙,东为洗面亭,西为具服亭,盖将由此入佛寺。寺之东北有列宿亭,列宿亭之东有龙王亭,亭下水一泓,清而甘,流入于方井,龙王亭之东北有梨圆亭,寺之西北有招凉亭,招凉、梨圆皆最上,是谓八亭。”当时还来不及建围墙,就在四面立了石碑,作为寺界。百姓不准入内,僧人不能轻易外出, 直到老死入佛塔。
栖隐寺塔院坐落在北京门头沟区樱桃树村的仰山上。栖隐寺西北原有金、元僧塔数十座,今仅存三座砖塔,其中较小的砖塔残损严重,两座较大的塔基本完好。在两座大塔中,一座为覆钵体密檐式,另一座为密檐式。覆钵体密檐塔建在石制平台上,塔座为六角形砖砌须弥座,塔座上为覆钵体塔身。塔身顶部有砖雕如意头纹饰,塔身之上有三层砖砌叠涩密檐,檐以斗拱承托。密檐上部的塔刹由仰莲座和宝珠组成,此塔的形制极为罕见。密檐砖塔的六角形须弥座上方,由仰莲承托六角形塔身,塔身正面设券门,门上方有塔铭,塔身上方有砖雕如意头纹饰。塔身承托着三层叠涩檐,塔檐以斗拱承托。密檐顶端为塔刹,由仰莲座和宝珠组成。
在栖隐寺的西区还建起了一座完整的尼姑庵,距栖隐寺的山坡上又修建了数十座各式的砖塔,与樱桃沟相映成趣,成为妙峰山下的地标型建筑。
如今的栖隐寺当地所在的樱桃沟村和投资商重建寺庙,建得跟小故宫似的。却没有到文物部门审批,重建过程中被叫停,烂尾了很多年。修得也不知道算哪朝的建筑形制,被叫停也着实的不冤。
过仰山栖隐寺,沿古道下樱桃沟村,可乘村北公交站16:10的M5路公交车回城,妙峰正路古道现存部分至此终结。
附:妙峰山各条古香道
老北道(车耳营——涧沟)
七王坟道(西埠头——涧沟)
中北道(北安河——涧沟)
中道(大觉寺——涧沟)
中南道(灰峪——仰山栖隐寺)
南道(妙峰正路,陈家庄——涧沟)
南道联络线(韭园——丁家滩)
岭西道(下苇甸——灵官殿)
小北道(郎儿峪——灵官殿)