济公(1148年—1209年),南宋时期佛教禅门临济宗杨岐派禅师,台州(今浙江省台州市天台县赤城街道永宁村)人,法号道济,又称济癫和尚、济癫祖师、济公活佛、济公禅师,俗名李修缘(一名李仁远),以不死守佛教戒律及神通广大的颠僧形象闻名,尊其者称济公活佛、济公禅师,不喜者则称其为济癫。[1]
Quick Facts 济颠祖师, 本名 ...济颠祖师虎跑济公道院内的济公塑像本名李修缘出生1148年农历12月初八南宋两浙东路台州圆寂宋宁宗嘉定二年四月十一日(1209年5月16日,61岁)南宋两浙西路临安府净慈寺国籍南宋宗派临济宗杨岐派尊称济公活佛师承佛海慧远Close天台“济公故居”济公父亲李茂春,母亲王氏。先祖李崇矩乃天台临海都尉李文和的远孙,[2]历仕后汉、后周、北宋三朝,后周禁军统帅赵匡胤发动陈桥兵变建立宋朝,李崇矩随之仕宋。
1149年(民间记其农历生于十二月初八日)济公出生于台州,后逃婚在杭州灵隐寺出家[3],拜佛海慧远为师,法号“道济”。好诵经打坐,不戒酒肉,语言诙谐,着破衣破帽、手持破扇,因行不检点,被众僧告到其师慧远面前,慧远庇护他说:“佛门之大,岂不容一癫僧!”[4]故又被称做“济癫”,慧远圆寂后,济公被迫转到净慈寺,因医术精湛,常助百姓,被称为“济公活佛”,传说是降龙罗汉[5]转世。宋嘉定二年(1209年)五月十六日于净慈寺圆寂,享寿61岁,临终前曾作一偈:“六十年来狼籍,东壁打到西壁。如今收拾归来,依旧水连天碧。”葬于虎跑(今杭州动物园南边),后人建有济公塔院。《净慈寺志》卷十九中收载其《入龛文》、《起龛文》、《挂真文》、《秉火文》、《起骨文》和《入塔文》[6]。
不仅仅在藏传佛教有许多示现神通教化众生的活佛,在汉传佛教中同样有甚多的高僧传记。汉传佛教受儒家礼教影响,弘法风格较为严肃,难令庶民摄受。道济和尚的故事带有庶民作风,使得识字不多,文化不深的庶民对于原本生硬的佛法教义,更易有所亲近与了解。
印光大师也论过道济和尚的不守清规,显大神通。假如济癫谨守清规而显神通,按照佛教规矩则不能住世,只能藉著疯疯癫癫,令人疑信相参,以这种密行教化,令一般人了解佛法的不可思议而生正信之心。[7]
虽然释迦牟尼佛传法时期,因出家众乞食托钵制度并未强制僧侣茹素,而有三净肉。佛教对于一般信徒的戒律,有不杀戒,但无素食戒这一条。直至梁武帝始倡僧侣素食,且汉传佛教《楞严经》记载“奈何如来灭度之后,食众生肉,名为释子。汝等当知是食肉人,纵得心开,似三摩地,皆大罗刹,报终必沈生死苦海,非佛弟子。”《梵网经菩萨戒本》记载“若佛子,故食肉,一切肉不得食。食肉者,断大慈悲性种子...”因此汉传佛教绝大部分宗派受菩萨戒的僧侣以及佛教徒,若是没有环境上的限制,还是必须茹素,为修习慈悲心之法。
藏传佛教由于藏区气候风土,蔬果供应不足,因此在藏区不论僧俗都无法茹素,都食用三净肉。但近年大量的藏传佛教僧侣遍行全球弘法,渐渐摆脱地域限制。目前也有许多藏传佛教代表人物开始提倡茹素。
《高僧传》中有许多打破清规的故事,这是由于得道高僧已证生死自在。例如书中记载有位禅师,他教徒弟很严,严持戒律;但他自己却不持戒,每天跟信徒们厮混,酒肉无忌。但是要求徒弟们一定要吃素,徒弟不服气。禅师知道了笑说:“好吧!既然你们要想学我,明天我请你们去吃。”翌日,令徒弟们拿著畚箕、锄头,带他们到坟墓掘挖死尸;挖出来之后叫他徒弟吃,徒弟们一个个都不敢,禅师在那里吃得有滋有味。告诉他们,你们真有我这个修持境界,就可以学我;假如没有我这个本事,那就乖乖持戒。徒弟没有话说了,师父真的证得不分别、不执著的境界了。[8]
济公南宋时,济公的故事就在浙江台州当地口耳相传。明清之际,民间的说书人开始以为主题,逐渐发展出情节生动的故事,后清代文人郭小亭集成章回体小说《济公全传》一书。
然其神通传奇,除圆照井运木是道济自身的故事之外,其他的显圣故事,多来自高僧传诸多高僧的事迹,例如唐代被视为地藏化身的金乔觉以一袭袈裟示现神通覆盖九华山[9],又例如南北朝的宝志禅师食鸽吐出活鸽等等事迹,小说家就把这些高僧故事全都搬到济公身上,而成为后来流传民间的济公故事。
高雄市旗山区旗尾五龙山凤山寺-济公活佛神像济公形象亲民深入人心,是位源自佛教的高僧,济公有令人深刻的吃肉喝酒形象,不符合佛教清规,通常佛教会以“神异僧”尊重之,但不会以此教导佛门弟子,所以反而佛教团体较少供奉,反而民间信仰、一贯道等其他宗教庙宇中常见供奉。又民间常见济公乩童,一手摇扇,一手持酒瓶,头戴僧帽、身著补丁僧袍,表现出酒醉疯癫的形象为信徒开示。
一贯道认为其东方第十八代祖师天然古佛为济公活佛倒装降世。
台湾的济公信仰,可追溯源自清朝光绪七年(1881年),在中法战争(1883-1885年)时,淮军士卒带著济公的金身来台奉祀。实际流行则是在西元1950至60年代,以降乩、扶鸾主要信仰方式,更成为台湾一贯道重视的仙佛之一。
1980年代在台湾大家乐与六合彩兴起时,许多彩迷认为济公的形象较为活泼,应该愿意接济赌徒,一时许多济公庙宇相继出现。
中国大陆浙江省台州市天台县济公故居:济公祖居,现址为近年仿建的景区济公家庙天台山国清寺灵隐寺净慈寺:济公修行与圆寂处虎跑泉:济公入葬于此地的济公塔香港广福义祠台湾新北市中和区员山公园 五圣灵济寺:建有北台湾最高黑面济公禅师大佛圣像。新北市三重区天振龙元会振福堂新北市三芝区富福顶山寺新北市石碇区壶酒寺、行德慈惠堂新北市土城区南天济德宫桃园市桃园区北天府龙天宫桃园市大溪区天山灵宝寺济公庙桃园市龙潭区圆德慈惠堂桃园市中坜区圣天宫彰化市 彰化灵济宫彰化县埔盐乡彰邑灵济宫彰化县埔盐乡醒义宫彰化县和美镇和美无极龙华慈惠堂彰化县和美镇和美植缘堂彰化县二林镇天人宫台中市雾峰区白阳圣庙台中市西屯区慈德慈惠堂台中市西屯区悟修道德宫台中市新社区三济道济庙南投县竹山镇玄灵宫南投县草屯镇员林草屯济公庙南投县国姓乡国姓灵隐堂云林县二仑乡龙云寺龙世堂云林县仑背乡福圣宫云林县林内乡林内济公总堂嘉义县大林镇紫德宫嘉义县大林镇西天玉清宫嘉义县义竹乡修缘禅寺嘉义县番路乡触口龙隐寺嘉义县水上乡奉天宫嘉义市东区仁义潭南恩禅寺嘉义市西区南隐宫高雄市楠梓区后劲圣济宫高雄市旗山区旗尾五龙山凤山寺:建有一尊南台湾最高济公禅师大佛圣像。高雄市旗山区旗山圣皇宫高雄市六龟区天台山天台宫高雄市甲仙区龙凤寺高雄市甲仙区天台山灵隐寺高雄市甲仙区五湖山清隐寺高雄市阿莲区阿莲幸安宫高雄市阿莲区超峰五公寺静修堂高雄市仁武区朝天宫屏东县长治乡妙音禅寺屏东县里港乡五台山灵隐寺宜兰县苏澳镇苏澳炮台山灵济寺台东县台东市济化殿澎湖县马公市灵莲堂、澎湖济公庙马来西亚霹雳太平佛善坛霹雳太平罗汉坛霹雳太平佛缘精舍霹雳太平善修佛堂霹雳太平善德佛堂霹雳太平济仙堂霹雳太平马登南海忠宫霹雳太平甘文丁济善坛霹雳班台金山济公活佛庙雪兰莪万挠慈明精舍雪兰莪安邦天地宫雪兰莪士毛月法华宫柔佛州永平天保宫吉打真心教显世殿济公活佛庙吉打港口第一花园慈圣宫南平三太子电视剧降龙罗汉,中国电视公司(主演:许不了,1984年)济公,上海广播电视台、杭州电视台(主演:游本昌,1985年11月)糊涂神仙,台湾电视公司(主演:龙冠武、小彬彬,1986年)济公,香港亚洲电视(主演:林国雄,1986年)大小济公,中华电视公司(主演:石英、陈子强、澎恰恰,1987年)快乐神仙,台湾电视公司(主演:郑平君、林君翰,1987年)济公,上海广播电视台、杭州电视台(主演:游本昌,1988年1月)济公,上海广播电视台、杭州电视台(主演:吕凉,1988年6月)济公活佛,中国电视剧制作中心、宁波影视公司(主演:游本昌,1989年)济公新传,中华电视公司(主演:顾宝明、游安顺,1991年)济公,台湾电视公司(主演:周明增(许不了之子),1995年)济公活佛,新加坡电视机构(今新传媒)(主演:谢韶光,1996年)济公活佛,中国电视公司(主演:周明增、林佑星、王耿豪、司马玉娇,1997年)济公,香港无线电视(主演:梁荣忠,1997年)济公游记,浙江有线电视台、格力电器、本昌文化(主演:游本昌,1998年)济公传奇,亚洲电视(主演:麦嘉,2001年)济公,民间全民电视公司(主演:龙劭华,2007年)济公新传,北京国立常升影视、浙江华新影视(主演:张默(张国立之子))活佛济公,上海崇远文化、杭州百乘影视(主演:陈浩民,2009年)活佛济公2,上海崇远文化、杭州百乘影视(主演:陈浩民,2010年)戏说台湾-济公十八嫁,三立电视(主演:霍正奇,2011年)活佛济公3,上海崇远文化、杭州百乘影视(主演:陈浩民,2011年)新济公活佛,拉风娱乐(主演:陈浩民,2013年)济公传,上海怡然自得文化发展有限公司(主演:郭德纲,2014年)一笑渡凡间,香港无线电视(主演:萧正楠,2021年)西游ABC,Disney+(出演:钱信伊,2023年)电影1939年《济公活佛》,香港鲁鲁影片公司,(主演:伊秋水)1949年《济公活佛》,香港星光影片公司,(主演:伊秋水)1950年《济公三气华云龙》,香港泰兴影片公司,(主演:伊秋水)1950年《济公传》,香港天星影业公司,(主演:洪波)1954年《济公新传》,(主演:梁醒波)1958年《济公火烧琵琶精》,香港华侨影业公司,(主演:梁醒波)1964年《济公活佛》,香港顺利影业公司,(主演:新马师曾)1965年《济公大闹公堂》,香港玉联影业公司,(主演:新马师曾)1965年《济公怒斩白骨精》,香港玉联影业公司,(主演:新马师曾)1966年《济公斗八仙》,香港大志影片公司,(主演:新马师曾)1969年《济公活佛》,香港联合影业公司,(主演:蒋光超)1975年《济公活佛》,香港新华影业公司,(主演:岳阳)1977年《佛跳墙》,邵氏兄弟(香港)有限公司,(主演:野峰)1978年《乌龙济公》,邵氏兄弟(香港)有限公司,(主演:野峰)1982年《新济公活佛》(主演:许不了)1993年《济公》,大都会电影制作有限公司,(主演:周星驰)2010年《济公·古刹风云》(主演:游本昌)2010年《济公·茶亦有道》(主演:游本昌)2017年《降魔传》(主演:郑恺、张雨绮)动画剧集济公传奇,CCTV,1999年,共5集。济公,杭州盛世龙吟数码科技有限公司,2005年,共36集。小济公,CCTV,2016年,共52集。动画电影济公斗蟋蟀,上海美术电影制片厂,1959年;配音:程之。济公之降龙降世,浙江天台和合影视文化传媒有限公司,2021年;监制:靳东。书籍济公全传(作者:郭小亭)续济公传(作者:坑余生)单口相声济公传(演员:郭德纲)[1]從《靈隱寺志》論南宋靈隱寺臨濟法脈傳承及其宗風大要 (PDF). [2020-11-12]. (原始内容存档 (PDF)于2020-11-13).[2]此据居简:《湖隐方圆叟舍利铭》,但禅宗研究专家潘桂明认为,“文和”系“和文”之误,济公是宋太宗时驸马李遵勖的裔孙。[3]传灯《济颠传》:“济癫禅师,天台人,父李茂春,高宗李驸马之后,拜春坊赞善,隐于天台。母王氏,梦吞日光生。师年甫十八,二亲继丧,投杭州灵隐寺出家,后居净慈。逆行顺行,言行叵测。其济物利生,神通感应,事迹甚多。”[4]《灵隐寺志》载:“济癫祖师,名道济,台州李氏子。初参瞎堂,知非凡器,然饮酒食肉,有若风狂。监寺至不能容,呈之瞎堂。批云:“法门广大,岂不容一癫僧耶?”人遂不敢言。及远公既寂,出居净慈寺,累显神通,奇异多端……”大壑《道济传略》:“道济,字湖隐。……年十八,就灵隐瞎堂和尚远落发。风狂嗜酒肉,浮沈市井,或与群儿呼洞猿、翻筋斗,游戏而已。寺众讦之,瞎堂云:‘佛门广大,岂不容一颠僧?’遂不敢摈。自是人称济颠。”[5]清王梦吉《济公全传》称其为“知觉罗汉”[6]《净慈寺志》“法嗣”传中,说“有《镌峰语录》十二行世”,今不传[7]【印光大师文钞续编卷下.济公禅师像赞】:启众生真正信,故显种种大神通。不藉疯癫掩众目,何能常住振瞆聋。【印光大师文钞续编卷上.复杨慧昌居士书三】:济癫.则不守清规.显大神通。若谨守清规而显神通.则不能在世间住矣。唯借此疯疯颠颠.以令人疑信相参.以密行教化.令人知佛法不可思议.以生正信心耳。世之无知无耻之人.从而学之.何不学吃死者以吐活的乎。何不学喝酒醉卧数日.而百千根大木.从井中运出.及喝酒大醉.吐金以装全殿佛像之金乎。此种不思议事.唯此种人行之.则无碍。若谨守规矩之人行之.必定当下去世。否则.人皆求彼.不能做一切事矣。[8]风清 (jeise). 淨空法師:戒律有開、遮、持、犯,不可執著 @ 如何戒邪淫、防止婚外情 | 佛教文章分享 | 學習傳統文化 :: 痞客邦 ::. 如何戒邪淫、防止婚外情 | 佛教文章分享 | 学习传统文化. [2022-01-04]. (原始内容存档于2022-01-04) (中文(台湾)).[9]清《百丈丛林清规证义记》:时有阁老闵公,素怀善念,每斋百僧,必虚一位,请洞僧足数。僧乃乞一袈裟地,公许之。衣遍覆九峰,遂尽喜舍。《净慈寺志》“法嗣”小传明河:《补续高僧传》卷十九《二颠师传》田汝成:《西湖游览志余》卷二十四《道济》许文笔:《台湾济公信仰之救世观》维基共享资源上的相关多媒体资源:济公活菩萨济公 (页面存档备份,存于互联网档案馆)济公活佛(顺德古粉村,天台苑)济公殿 (页面存档备份,存于互联网档案馆)济公活佛五公菩萨,台湾苗栗县后龙镇天化天广济宫济公活佛济公行舍,台湾南投县草屯镇《济公全传》全文在线阅读 (页面存档备份,存于互联网档案馆)20160224经典传奇秘档大解码济公竟然是高富帅 (页面存档备份,存于互联网档案馆)台湾济公信仰之救世观