京杭大运河从江苏苏州缓缓南去,在吴江进入浙江嘉兴段前的东岸,有一个因梨花而闻名的千年古镇,名叫黎里。作为吴头越尾的黎里,地处吴江东南,距苏州市区40公里。是一座保存较好,“小桥流水旁,深巷幽弄中”的典型江南古镇。
小桥流水勾勒的古镇,恬静、淡泊、低调、静宜、温柔。居住在这里的百姓平静、淡定,他们的举止张弛着落落大方的从容。而这里每一所古旧的房,一扇朝着河的窗户,一堵残缺的挂满爬山虎的墙,都诉说着小桥流水见证过的旧梦,诉说着梨花如雪开满黎川岸的故事。
2020年11月13日早上,我试驾新款丰邦雷克萨斯豪华纯电动车UX300e汽车,从嘉兴出发,慕名前往黎里古镇。
我在嘉兴丰邦雷克萨斯4S店,初次见到新款丰邦雷克萨斯豪华纯电动车UX300e汽车,觉得外观与纯燃油版UX没有太大差异,相比于车尾的“UX300e”标识和后门板下方的“ELECTRIC”标识,车头悬挂着的新能源车牌或许更能说明它的身份。
从侧面看,其线条处理依旧优雅,相对低矮的视觉重心、略微翘起的车尾,再加上拼色17寸轮毂,营造出了活泼健美的运动感。我打开雷克萨斯UX300e车门,坐上汽车,就迫不及待地往黎里古镇方向驶去。
一路上,江南水乡的微风里,夹裹着初冬丝丝凉气,透进雷克萨斯豪华纯电动车内,十分的新鲜,沁人肺腑,酷似花香,我深深地吸一口,甜丝丝,冷冰冰,爽快心底。大地被一层缥缈的轻纱笼罩着,那淡淡的烟云在浓雾里飞舞、弥漫着,浓雾下,一切都变得朦朦胧胧。那些耐寒的花草树木还依然展露着秋的风姿。各种叶在鲜艳中透着高洁,以红色、金色、绿色显示着生命的灿烂。田野里的稻穗带着深秋、初冬特有的金黄和芬芳在风中低头摇摆。道路两旁的青青小草,在冷清中渲染了绿意,似乎在向即将来临的寒冷冬季释放出最后的美丽。
第一次试驾新款丰邦雷克萨斯豪华纯电动车UX300e汽车,感觉的确不一样。一路上,除了欣赏沿路风光,也体验到了汽车的豪气。车上配的是马克莱文森音响,打开音响,仿佛自己置身在豪华的音乐厅。汽车的反应也十分灵敏,每次等好红绿灯,一脚踩电门,速度马上就上来,快速地直冲出去,十分的霸气,常常引来旁人羡慕和惊叹的眼神。功能上,汽车配备了车道保持辅助,主动刹车,全速自适应巡航智能系统等,除此之外前排座椅通风和加热,方向盘加热这种功能也都有,给我的感觉非常好。
大概用了一个来小时,车过运河上的黎里大桥后,左转停车场,出来就是老街的入口。从停车场南门出来,顺着木质指示牌一拐,就走进了古镇。
一条叫黎川的清澈河流,将古镇分成南北两岸,古色古香的建筑分列两岸。我踏着青石板路悠闲的漫步,细细品味因梨花而闻名的千年古镇,欣赏水乡古雅的揽船石、古桥、弄堂,参观柳亚子纪念馆,“退一步处”缅怀爱国名将张曜。
一、因梨花而闻名的千年古镇
初冬时节,虽然在黎里我已经见不到梨花的踪影,但河边的小花仍然点缀着垂柳,只见居民在岸边洗着衣服,屋檐下的老奶奶正在绣着刺绣,即使不息的人流从她身边走过,她也没有任何的分心,河中不时有小船摇曳而过,荡起一圈圈涟漪。
这条穿越古镇长达几千余米长的河流,有一个好听的名字,叫黎川。春秋时就有先民在这河边搭屋定居,亲水、靠水、吃水,在这里劳作生活,送迎往来。这里也是吴越的百战之地,至今“御儿滉”“鬼头潭”等地名,深深烙上吴越争霸的历史印记。
因为在村子里、河边上种满了梨花,暗香浮动,蝶儿乱飞,因此这个地方就叫梨花村。到了唐朝,湖州刺史范传正奉旨疏浚平望至吴县的官河,他特派一村官黎逢吉到此处整理河道,开辟道路。当地百姓为纪念黎逢吉,将原来梨花村的“梨”改为“黎”,才有黎花村、黎花里的名字,穿村而过的河道也有了“黎川”之名。
梨花摇曳,花落河面,裙裾浮动,浅笑盈盈,上千年前的黎里几乎就是一个世外桃源。到了宋朝,靖康变乱,建炎南渡,江南人口激增,黎花村同何家浜村衔接成为集市,于是改名为黎里。
当时,黎里展现的就是宋词意境,舟来楫往,高柳乱蝉嘶。有女子在河埠头凝望,也有人在黎川浆洗衣服,捣衣声在月光里散成一串又一串的音符,整个儿就是宋人晏殊笔下“梨花院落溶溶月,柳絮池塘淡淡风”之态。
明朝成化初年,黎里属吴江县大镇。据清嘉庆《黎里志》卷之二记载:“东西三里半,周八里余,民居稠密,瓦屋鳞次,沿街有廊,不需雨具。镇之中曰中市,有上下两岸、东西南北四栅。上岸多士大夫之家,崇尚学术,入夜诵读声不绝。镇之东曰东栅,每日黎明,乡人咸集,百货贸易,而米及油饼为尤多。舟楫塞港,街道肩摩,其繁阜喧盛为一镇之冠。”
明初,黎里镇及四周名胜古迹多达二百余处,黎川八景“吴山耸翠、黎水澄清、拙庵故居、登瀛遗迹、岳宫旛影、禊湖夜月、月湾渔舍、罗汉钟声”首次排定,此后明末与清代,黎川八景三次更新。
“吴江三十里,地号梨花村。我似捕鱼翁,来问桃源津。花草有静态,鸟雀亦驯驯。从无夜吠犬,门不设司阍。长廊三里复,无须垫角巾。家家棹小舟,目不识车轮。”300多年前的一个春天,梨花开满了江南,清代诗人袁枚来到黎里小镇,吟出了这首《黎里行》。古镇低调、静宜,这种气质让诗人留恋。直至今天,古镇仍以一种独有的姿态静候世人传诵。
黎里是养眼的,它宛若一幅宁静淡远的画卷,清幽而寂静。无论是古朴的石桥,沧桑的老宅,绵延的廊棚,还是精致的端本园,哪怕只是幽深弄堂里那一抹顽强的绿,每一幕都让我不禁驻足,想要举起手机记录下来。
河在水乡泽国的吴江本算不上稀罕,但黎里却在大同中保留着小异。与江南多数小镇蜿蜒柔媚的水系不同,黎里中央的河是直的,直溜溜由西而东把古镇隔成两半。河长三里,但站在任何一座桥上却总望不到尽头。大约因为河道东接“吴越巨浸”汾湖,西连京杭大运河,小河也因两头的浩瀚有了些泱泱之气。
河两岸相伴的老街有廊檐,有窄巷。老街一幢挨一幢的旧房下店上居,风雨廊下开了些杂货铺、小吃店、理发店,深深的店堂却透着幽然。
如今,黎里古镇已经成为中国十佳村镇慢游地、中国历史文化名镇,同时进入江南古镇申报世界历史文化遗产名录。
二、欣赏江南之最的揽船石、古桥、弄堂
黎里的揽船石、古桥、弄堂属江南水乡之最。我在冬日阳光下沿着黎川行走,看见许多别具特色的缆船石,这是船只停靠系缆的支点,也代表了水乡泽国的繁盛。近千枚的缆船石从岁月里留下了些踪迹,它们像一首似断似续的老歌在反复响起。
那刻着小花瓶、小猴子、小蜜蜂的缆船石,谐音为“平生封侯”。那刻着一个如意、一头梅花鹿的缆船石,谐音为“如意得禄”。美好的祝福与百姓的日常生活交织在一起,让黎里的文化绽放出独特的光泽。能工巧匠们的吉祥图案更是生动还原了黎里人民丰富多彩的内心世界。遥想当年百姓在这里装卸货物,装米的常熟船,装丝绸的湖州船,装棉花的无锡船,真是非常的热闹。
几百年来,老屋拆了,主人换了,缆船石依旧。不起眼的缆船石成了千年水乡泽国的标识。如今河边的曲曲栏杆,依依垂柳,隐隐飞桥,处处缆石,都成了令游客驻足的风景。
黎里的桥是这里最美的风景线,12座古桥,每座桥都有几百年的历史,依次坐落在古镇交叉的小河上,登上古桥,回首观望,古房、古廊、垂柳、小河,一副绝美的山水画映入眼中。
在平楼街和楼下浜的路口,有一座叫迎祥桥的古桥,它是河上最古老的桥了。我仔细琢磨桥上的铭刻文字,发现它始建于明正统6年、在清嘉庆4年和同治8年两度重修。从侧面看,桥柱由根条石壁立而成,给人玉树临风的清瘦飘逸之感。走在桥面,所有的台阶竟然是整块的花岗石纵搁凿琢而成,左右两列,古朴雅致,相得益彰。我走过不少的古桥,这种构筑极少见,堪称绝世。
跨黎川的古桥多为梁式,除了迎祥桥为梁式三孔,另几座得以保存至今的古桥中进登桥、道南桥、青龙桥、望恩桥等都为梁式单孔。
在黎里每一座古桥的后面都有故事和传说。在乾隆38年重建的进登桥和紧挨着的梯云桥,桥名寄寓着“高中”、“登科”之意,表达了当时人对黎里学子的美好祝福。
相对于梁式桥,拱桥的建设难度要大得多,这也许是黎里为什么梁式桥为主的原因之一吧,当然,也可能与黎川等河面窄有关。拱桥中,我最喜欢的是青龙桥,桥身高爽伟岸,大气磅礴。青龙桥占据古镇最东首,位置显赫。据介绍,明清时期,桥下有晨启暮合的铁木水栅,被当地人誉为龙形黎里的龙首,是黎里避邪镇祟的守护神。站在近四米高、充满历史质感的桥上,看河水潺潺舟来楫往,河边男女洗衣淘米,市井睦邻祥和,真是让人令人心旷神怡。
最令人遐想神往的是桥名富有诗情画意秋禊桥。这座梁式三孔桥相传是在清雍正十三年,也就是公元1735年,一位卜姓道士募缘重建。桥面由二十多块石板如梯阶横嵌在左右两道石槽里,桥面不高,桥中心的石板上凿“轮回”图案,使这座古桥有了与众不同的浓浓宗教氛围。
秋禊桥在当地都称“叽咯桥”,也许是因为踩在铺设不平整的石板上会发出“叽咯、叽咯”声响而得名。站在秋禊桥上,看道院掩映在湖水和绿荫之中,朝霞夕照,澄澈空灵,每一位经过者也能在脚下因石板不平而“叽咯”的声响中心平而静、彻悟生活。
在黎里的古桥上,另有一个传世瑰宝便是一副副桥联了。迎祥桥上的对联是:“日色照临迎百福,风光会合集千祥”、“东西递接川流水,南北常通行旅人”。清风桥上也有两对,其一是藏头联“清秀一川星可望,风高千古月分明”,另一为“庚午重逢悦新盛,仲秋载造乐丰盈”,大概是说重修的时间和以此的祝福了。青龙桥的对联更有气场,一联是“长虹高挂千门月,巨锁遥连万顷云”,高远而生气势;一联为“物华天宝日,人杰地灵时”,大有天下舍我其谁的自信和豪迈。
撑着油纸伞的丁香姑娘,让人们知道了江南的烟雨小巷。黎里古镇的一大特色景观,就是弄堂多,数量堪称江南之最。弄堂是黎里百姓生活起居的空间,也是重要通道,夏可躲雨,冬可避雪。还有个作用就是防御严密,护卫民众生命财产的安全。
仔细观察黎里的弄堂,我发现地势都是逐步增高的。其实,这在黎里也称为“步步高”,一方面固然是讨个好口彩,图个吉利,有祥瑞美好寓意。另一方面,其实更主要的是泄水的需要,江南雨水多嘛。
在黎里的115条弄堂中,其中明弄堂25条,暗弄堂90条。时光再往前推一推,晚清与民国年间则